İBB’ye bağlı İstanbul Planlama Ajansı (İPA) İstanbul’daki mesken bayanlarının sosyo-ekonomik durumlarını mercek altına aldı. 2 bin üzerinde mesken kadınıyla yüz yüze gerçekleştirilen araştırma kapsamında bayanların konut ve kent tecrübeleri, gereksinimleri, hayalleri ve siyasetten beklentileri tahlil edildi.
5 BAYANDAN BİRİ 18 YAŞINDAN EVVEL EVLENDİ
Araştırmaya nazaran İstanbul’da mesken bayanlarının sadece yüzde 32’si İstanbul doğumlu. Her 5 mesken bayanından biri 18 yaşından evvel evlendi. Genç bayanlarda erken evlilik oranı bariz biçimde düşerken eğitim seviyesi artıyor. İstanbul’da araştırmaya katılan ve evli olan mesken bayanlarının yüzde 64’ünün en az 11 yıldır evli olduğu görülüyor. Rapora nazaran, evli bayanlar ekseriyetle çekirdek aile hâlinde yaşadıkları için çocuk bakım yükü ile baş etmede hane içerisinde daha yalnız.
YÜZDE 55’İ LAKİN “KIT KANAAT” GEÇİNEBİLİYOR
Kadınlara, “Geçtiğimiz ay geçinebildiniz mi?” sorusu sorulduğunda, bayanların yüzde 55’i “kıt kanaat” geçinebildiğini, yüzde 13’ü “pek geçinemediğini”, 23’üyse en temel birtakım ödemeleri bile yapamadığını belirtti. Rapora nazaran konut bayanlarının yüzde 35’inin fiyatlı çalışma tecrübesi olsa da yüzde 30’u doğumdan sonra, yüzde 27’si ise evlilikten sonra işi bırakmış. Evlilik ve annelik neredeyse her üç bayandan birini iş hayatından uzaklaştırarak mesken bayanı yapmış.
HARÇLIK ALIYORLAR
Raporda ayrıyeten genç bayanların ekonomik bağımlılığının 60 yaş üzeri mesken bayanlarına kıyasla besbelli bir halde yüksek olduğu göze çarpıyor. 18-29 yaş ortasındaki konut bayanlarının yüzde 36’sı her türlü muhtaçlığı için harçlık alırken, 60 yaş ve üzeri bayanlarda bu oran yüzde 16’ya düşüyor. Eşi vefat etmiş bayanların yararlanabildiği “dul maaşı”, vefat eden eşlerden kalan emekli maaşları ve yaşlılık aylığı üzere nizamlı gelir sayılabilecek toplumsal hakların 60 yaş üstü bayanların ekonomik bağımlılığını görece azalttığı anlaşılıyor.
YÜZDE 73’ÜNÜN KENDİ SİGORTASI YOK
Boşanmış bayanlar toplumsal teminat bakımından evli bayanlara ve eşi vefat etmiş bayanlara kıyasla daha kırılgan. Boşanmış bayanlarda sigortalı olmayanların oranı yüzde 22 iken, evli bayanlarda bu oran yüzde 19’a, eşi vefat etmiş bayanlardaysa yüzde 13’e düşüyor. Toplumsal teminata sahip bayanların yüzde 73’ünün eşi üzerinden, yüzde 11’inin ise işinden ötürü sigortalı olması ise epey çarpıcı bir bulgu. Konut bayanlarının toplumsal garantiye erişimi büyük oranda eşlerinin işgücü piyasasındaki statüsüne bağlı.
EV İÇİ SORUMLULUKLARIN BÜYÜK KISMI KADINLARDA
Ev bayanlarının bakım yükü ve öteki mesken işleriyle ilgili yapılan araştırmada, mesken bayanları yaşadıkları hanelerde orantısız bir halde konut içi sorumluluk üstleniyor. Çocuklara bakma oranı bayanlarda yüzde 71 iken eşlerinin çocuk baktığını söyleyen bayanların oranı yüzde 13’te kalıyor. Sosyoekonomik seviyesi görece düşük hanelerde çocuklara yalnızca bayanların bakma oranı yüzde 90 iken, hane refahı arttıkça bu oranın düştüğü görülüyor.
Çocukların dersleri ile ilgilenmek de yeniden bayanların işi kabul ediliyor. Bayanların ödevlerle ilgilenme oranı erkeklerin tam 5,5 katı. Hanede bakıma muhtaç biri olduğunda, konut bayanları yüzde 66 oranla bu kişinin bakımını tek başlarına üstleniyorlar. Boşanmış bayanların ise hasta ve yaşlı bakımını daha fazla üstlendiği görülüyor.
YÜZDE 34’Ü TATİL YAPMIYOR
Araştırmaya göre bayanların yarısından fazlası yani yüzde 54’ü şimdi yaşadıkları yere nazaran İstanbul’un başka yakasını görmemiş. Bayanların yüzde 34’ü tatil yapmadıklarını, yüzde 48’i ise tatilini memleketinde geçirdiğini belirtmiş. Bayanların yalnızca yüzde 16’sı tatil beldelerine gidebiliyor. Konut bayanlarının en az yöneldiği toplumsallaşma pratikleri konser, sinema, tiyatro ve cümbüş yerlerine gitmek.
Ev bayanlarının sıklıkla yaptığı faaliyetlerin başında yüzde 51 oranla “parka gitmek” geliyor. Lakin bu park, bayanların ekseriyetle çocuklarla birlikte gittiği oyun parkı. Arkadaşlarla mesken gezmesi yüzde 42, akraba ziyaretleri yüzde 41, AVM’ler yüzde 40, piknikler yüzde 38 oranla tercih ediyor. Arkadaşlarıyla dışarıda / kafede oturduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 27’de kalıyor.
“ANNE KART” VE “HALK SÜT” KULLANIYORLAR
Rapora nazaran, İstanbul’daki mesken bayanlarının en fazla yararlandığı İBB hizmetleri, Anne Kart ve Halk Süt. Bayanların yararlandığı öbür toplumsal takviyeler çeşitli kamu kurumlarının sağladığı besin kartları, dul maaşı, süt ve doğum ödeneği, engelli maaşı, engelli bakım aylığı ile birlikte Kaymakamlıkların sağladığı kömür ve erzak paketleri.